Jemen's Rechtsstaat in 2025: Schokkende Trends en Nieuwe Machtverschuivingen Onthuld

Inhoudsopgave

Executive Samenvatting: De Rechtsstaat in Jemen, 2025
Historische Context en Recente Ontwikkelingen
Belangrijke Juridische Kaders en Rechtelijke Instellingen
Wetshandhaving en het Beheer van Justitie
Corruptie, Transparantie en Publiek Vertrouwen
Bescherming van Mensenrechten en Toegang tot Recht
Nalevingsuitdagingen: Nationale en Internationale Perspectieven
Belasting, Ondernemingsrecht en Economische Gevolgen
Kritieke Statistieken: Misdaad, Vervolging en Rechtelijke Prestaties
Toekomstvisie: Scenario’s voor de Rechtsstaat tot 2030
Bronnen & Verwijzingen

Executive Samenvatting: De Rechtsstaat in Jemen, 2025

In 2025 blijft de rechtsstaat in Jemen kritisch gecompromitteerd door de aanhoudende conflicten, institutionele fragmentatie en wijdverspreide onzekerheid. Het land mist nog steeds een verenigd juridisch kader, aangezien rivaliserende autoriteiten—de internationaal erkende regering, de de facto Houthi-administratie en lokale actoren—concurrerende systemen van governance en rechtspraak beheren. Deze fragmentatie ondermijnt de juridische zekerheid, onafhankelijkheid van de rechterlijke macht en de effectieve bescherming van rechten.

Recente gebeurtenissen hebben de rechtsstaat verder ondermijnd. Pogingen tot een wapenstilstand en vredesonderhandelingen zijn in 2024 sporadisch gevorderd, maar sporadisch geweld en verschuivingen in territoriale controle blijven aanhouden. De Hoge Raad voor de Rechtspraak, die opereert onder de internationaal erkende regering, heeft moeite om de werking van de rechtbanken in gebieden onder zijn controle te handhaven en meldt vertragingen en gevallen van niet-naleving van gerechtelijke bevelen. In door Houthi gecontroleerde regio’s blijft de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht betwist, met gedocumenteerde uitvoerende inmenging en politiek gemotiveerde vervolgingen, aldus officiële verklaringen van de Hoge Raad voor de Rechtspraak.

De juridische omgeving wordt verder bemoeilijkt door de voortdurende proliferatie van niet-statelijke gewapende groepen en de verspreiding van gewoonterechtstelling in landelijke gebieden. Officiële rechtbankstatistieken geven aan dat het percentage achterstanden in door de regering gecontroleerde gouvernements in 2024 meer dan 60% bedraagt, met gemiddelde tijd voor de oplossing van civiele zaken die meer dan 18 maanden overschrijden, volgens gegevens van het Ministerie van Justitie, Republiek Jemen.

De naleving van de wettelijke wetgeving blijft laag. De handhaving van civiele en strafrechtelijke vonnissen stuit op aanzienlijke obstakels door zwakke politiecapaciteit en frequente inmenging door gewapende actoren. Het Ministerie van Justitie, Republiek Jemen heeft erkend dat in 2024 slechts naar schatting 30% van de door de rechtbank uitgevaardigde bevelen werd uitgevoerd, wat ernstige beperkingen op de staatsautoriteit weerspiegelt.

Mensenrechtenschendingen, waaronder arbitraire detentie en beperkingen van het procesrecht, blijven bestaan in zowel door de regering als door de Houthi gecontroleerde gebieden. Officiële ombudsman- en klachtenmechanismen worden onderbenut, met minder dan 10% van de klachten die leiden tot formeel onderzoek of herstel, volgens de gepubliceerde samenvattingen van het Ministerie van Justitie.

Met het oog op de toekomst blijft de vooruitzichten voor de rechtsstaat in Jemen onzeker. Hoewel internationale bemiddeling kan bijdragen aan lokale verbeteringen, zal duurzame vooruitgang afhangen van politieke verzoening, institutionele heropbouw en aanzienlijke investeringen in de rechterlijke capaciteit. Zonder deze maatregelen wordt verwacht dat de rechtsstaat in Jemen tot 2025 en daarna zwak en gefragmenteerd zal blijven.

Historische Context en Recente Ontwikkelingen

De rechtsstaat in Jemen heeft de afgelopen tien jaar te maken gehad met diepgaande uitdagingen, gevormd door voortdurende conflicten, institutionele fragmentatie en verschuivende politieke controle. Historisch gezien was het juridische kader van Jemen verankerd in de Grondwet van 1991 en de daaropvolgende wettelijke bepalingen, die voorzien in de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht en basisrechten. Deze structuren zijn echter ernstig ondermijnd sinds de escalatie van de burgeroorlog in 2014, die leidde tot rivaliserende regeringen en parallelle rechtssystemen die in verschillende regio’s van het land opereren.

Na de interventie in 2015 door een door Saudi-Arabië geleide coalitie en de opkomst van de facto autoriteiten, met name de Houthi-beweging in het noorden en de internationaal erkende regering in het zuiden, zijn de formele gerechtelijke instellingen van Jemen gefragmenteerd. Rechtbanken in door Houthi gecontroleerde gebieden functioneren grotendeels onder gewijzigde procedures en ondervinden inmenging van veiligheidsacteurs, terwijl de door de regering gecontroleerde regio’s worstelen met onzekerheid, gebrek aan middelen en beperkte toegang tot gerechtigheid. De Hoge Raad voor de Rechtspraak, voorheen de centrale autoriteit voor gerechtelijke zaken, heeft moeite om effectief te functioneren onder deze verdeelde omstandigheden (Hoge Raad voor de Rechtspraak van Jemen).

Recente jaren hebben bescheiden maar kwetsbare pogingen gezien om de basisfuncties van de rechtsstaat te herstellen. In 2023 en 2024 waren er sporadische pogingen van beide autoriteiten om rechtbanken te heropenen, rechters opnieuw aan te stellen en achterstanden van rechtszaken aan te pakken. Rapporten van het Ministerie van Justitie – Republiek Jemen geven aan dat meer dan 50% van de rechtbanken gedeeltelijk of volledig niet operationeel is door onzekerheid, gebrek aan personeel of vernietiging van infrastructuur. De registratie van nieuwe juridische professionals en notarissen is ook vertraagd, wat de bredere administratieve verlamming van het land weerspiegelt.

Naleving van de wettelijke wetgeving is ongelijk verdeeld over Jemen. In Houthi-gebieden hebben autoriteiten nieuwe juridische instrumenten en regelgeving geïntroduceerd, maar de handhaving is vaak willekeurig, vooral in gevallen met politieke dissent of veiligheid. De door de regering gecontroleerde gebieden hebben hun eigen uitdagingen op het gebied van wetshandhaving, waarbij lokale militiegroepen en veiligheidsdiensten soms buiten de juridische kaders optreden. Het Ministerie van Mensenrechten – Republiek Jemen heeft voortdurende incidenten van arbitraire detentie en beperkte toegang tot waarborgen voor een eerlijk proces gedocumenteerd in beide rechtsgebieden.

Met het oog op 2025 en later blijft de vooruitzichten voor de rechtsstaat onzeker. Hoewel er voorzichtige gesprekken zijn over een vredesproces en internationale steun voor rehabilitatie van de juridische sector, zal vooruitgang afhangen van politieke overeenkomsten, herstel van verenigde instellingen en aanzienlijke investeringen in de justitiële infrastructuur. De veerkracht van juridische professionals en beperkte lokale initiatieven bieden enige hoop, maar systemische rechtsstaat blijft in de korte tot middellange termijn ongrijpbaar.

Belangrijke Juridische Kaders en Rechtelijke Instellingen

De rechtsstaat in Jemen staat voor ernstige uitdagingen als gevolg van het langdurige conflict in het land, gefragmenteerde autoriteit en verzwakte instellingen. Het juridische kader van Jemen is geworteld in een combinatie van grondwettelijke wetgeving, islamitische sharia, wettelijke wetgeving en gewoonterecht. De Grondwet van 1991, die blijft fungeren als de nominale juridische basis, garandeert de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht en basisrechten; echter, de uitvoering ervan is ernstig ondermijnd sinds de escalatie van het conflict in 2014. Het bestaan van rivaliserende regeringen—voornamelijk de internationaal erkende regering in Aden en de de facto autoriteiten in Sanaa—heeft geleid tot parallelle juridische en rechterlijke systemen, die elk hun eigen decreten uitvaardigen en juridische functionarissen aanstellen, waardoor de coherente toepassing van de wet wordt bemoeilijkt.

Rechterlijke instellingen in Jemen omvatten de Hoge Raad voor de Rechtspraak, de Hoge Raad, Beroepshoven en rechtbanken van eerste aanleg. De Hoge Raad voor de Rechtspraak is belast met toezicht en beheer van de rechterlijke macht, terwijl de Hoge Raad dient als de hoogste beroepsinstantie. Echter, door politieke fragmentatie opereren beide entiteiten nu in verdeelde vormen, met afzonderlijke raden en rechtbanken in zowel door de regering als door Houthi gecontroleerde gebieden, wat leidt tot inconsistente juridische oordelen en beperkt publiek vertrouwen.

Het conflict heeft geleid tot wijdverspreide verstoring van de gerechtelijke operaties: rapporten van het Verenigde Naties Bureau voor de Coördinatie van Humanitaire Aangelegenheden geven aan dat meer dan de helft van de Jemenitische rechtbanken in 2024 gesloten of operationeel op een minimaal niveau zijn. Gerechtelijk personeel wordt bedreigd, ontvangt geen salarissen en is kwetsbaar voor politieke inmenging. Het Ministerie van Juridische Zaken heeft moeite om wetgeving te handhaven, vooral in gebieden buiten de controle van de overheid, waar lokaal gewoonterecht en de facto autoriteiten de boventoon voeren.

Belangrijke juridische hervormingen, zoals anti-corruptiewetgeving en inspanningen om rechtbankprocedures te moderniseren, zijn tot stilstand gekomen. De Hoge Raad voor de Rechtspraak blijft oproepen tot internationale steun voor de rehabilitatie van infrastructuur en het herstellen van de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht. De vooruitzichten voor 2025 en de komende jaren blijven onzeker, met kansen voor het herstel van de rechtsstaat nauw verbonden met vorderingen in vredesonderhandelingen en stabilisatie-inspanningen. Zonder significante politieke overeenkomsten en externe hulp is het waarschijnlijk dat de duale rechtsystemen en verzwakte instellingen zullen aanhouden, wat de naleving van nationale en internationale juridische normen beperkt en de toegang tot gerechtigheid voor de Jemenitische bevolking ondermijnt.

Wetshandhaving en het Beheer van Justitie

De rechtsstaat in Jemen blijft ernstig gecompromittend door het aanhoudende conflict, de fragmentatie van de autoriteit en de erosie van staatsinstellingen. Sinds de escalatie van de vijandelijkheden in 2015 heeft Jemen een tweedeling in het bestuur ervaren, waarbij rivaliserende autoriteiten—de internationaal erkende regering en de de facto Houthi-administratie—controle uitoefenen over verschillende territoria. Deze verdeeldheid heeft de uniforme handhaving van de wet en het beheer van justitie in het hele land ernstig ondermijnd.

Juridisch Kader en Rechtelijke Structuren: Het juridische systeem van Jemen is gebaseerd op een combinatie van civiel, islamitisch (sharia) en gewoonterecht. Echter, het langdurige conflict heeft geleid tot parallelle gerechtelijke systemen: in het zuiden (Aden en door de regering gecontroleerde gebieden) functioneren rechtbanken onder de autoriteit van het Ministerie van Justitie verbonden aan de internationaal erkende regering; in het noorden (inclusief Sana’a) functioneren rechtbanken onder Houthi-aangestelde functionarissen. Dit heeft geleid tot inconsistente juridische interpretaties en procedures, wat de rechtsgang en toegang tot gerechtigheid ernstig beïnvloedt (Ministerie van Justitie – Republiek Jemen).
Uitdagingen voor Wetshandhaving: Politie- en veiligheidsdiensten zijn gefragmenteerd, met meerdere militiegroepen, lokale veiligheidscommissies en formele eenheden van de politie die onder afzonderlijke bevelvoering werken. De coördinatie is minimaal, en veel regio’s hebben helemaal geen effectieve politiewerk. Rapporten van het Ministerie van Binnenlandse Zaken geven aan dat in door de regering gecontroleerde gebieden slechts een fractie van de politieposten volledig operationeel is, en de personeelsbezetting vaak onder 40% van de aantallen vóór het conflict ligt (Ministerie van Binnenlandse Zaken – Republiek Jemen).
Naleving en Mensenrechten: Arbitraire arrestaties, langdurige detentie zonder proces en gebrek aan rechterlijk toezicht zijn wijdverspreid. Beide belangrijkste autoriteiten worden geconfronteerd met beschuldigingen van mensenrechtenschendingen, waaronder inmenging in gerechtelijke procedures en intimidatie van juridische professionals. De Hoge Raad voor de Rechtspraak, de hoogste juridische autoriteit in Jemen, heeft aanzienlijke vertragingen in de verwerking van zaken gerapporteerd en een achterstand van meer dan 70.000 onverholpen zaken begin 2024 (Hoge Raad voor de Rechtspraak – Republiek Jemen).
Vooruitzichten voor 2025 en Erna: De vooruitzichten voor het herstellen van de rechtsstaat hangen af van politieke verzoening en het heropbouwen van verenigde instellingen. Hoewel recente door de VN bemiddelde onderhandelingen de hervorming van de justitiesector prioriteit hebben gegeven, blijft de vooruitgang traag. Zonder een alomvattende vredesovereenkomst en gecoördineerde internationale steun, zal het gefragmenteerde juridische landschap naar verwachting aanhouden tot 2025 en de daaropvolgende jaren, met slechts incrementele verbeteringen in toegang tot gerechtigheid en de capaciteit voor wetshandhaving.

Corruptie, Transparantie en Publiek Vertrouwen

De rechtsstaat in Jemen wordt aanzienlijk ondermijnd door wijdverspreide corruptie, beperkte transparantie en afnemend publiek vertrouwen, vooral nu het land in 2025 komt. Jaren van gewapend conflict, gefragmenteerd bestuur en concurrerende autoriteiten hebben bijgedragen aan een omgeving waarin formele juridische kaders vaak worden omzeild of ineffectief zijn geworden. Officieel omvat de anticorruptiewetgeving van Jemen de Wet nr. 39 van 2006 op Anticorruptie en de oprichting van de Hoge Nationale Autoriteit voor de Bestrijding van Corruptie (SNACC), die is belast met het onderzoeken en voorkomen van corruptie binnen openbare instellingen. Echter, de uitvoering en handhaving worden ernstig gehinderd door politieke verdeeldheid en het aanhoudende conflict, wat resulteert in beperkte naleving en verantwoording.

Recente gegevens en beoordelingen van de Hoge Nationale Autoriteit voor de Bestrijding van Corruptie geven aan dat het aantal vervolging of behandelde corruptiezaken laag blijft in verhouding tot de schaal van gerapporteerde misstanden. De Autoriteit heeft rapporten gepubliceerd die obstakels in kaart brengen, zoals gebrek aan toegang tot dossiers, bedreigingen tegen onderzoekers en niet-samenwerking door overheidsinstanties. Bovendien heeft de Centrale Bank van Jemen uitgebreide onregelmatigheden in de bancaire en financiële sector aan de kaak gesteld, waaronder illegale valutatransfers en misbruik van publieke middelen, wat het publiek vertrouwen verder ondermijnt.

Transparantie in overheidsoperaties is minimaal; wetten voor toegang tot informatie worden zelden gehandhaafd, en rapporten over de uitvoering van de begroting worden sporadisch vrijgegeven, indien al. Het Ministerie van Justitie erkent dat de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht in verschillende regio’s is aangetast, met rechtbanken die ofwel niet-functioneel zijn of onder controle van de facto autoriteiten opereren. Deze fragmentatie ondermijnt de uniforme toepassing van de wet en bemoeilijkt de pogingen om corruptiezaken te onderzoeken of te vervolgen.

Het publiek vertrouwen in staatsinstellingen is op een historisch laag niveau. Volgens enquêtes uitgevoerd door de Hoge Nationale Autoriteit voor de Bestrijding van Corruptie beschouwt een aanzienlijk meerderheid van de Jemenieten corruptie in de overheid als wijdverspreid, en beschouwt ze anticorruptie-instellingen als grotendeels ineffectief. Deze scepsis wordt versterkt door het gebrek aan beroemde vervolgingen en de zichtbare straffeloosheid van invloedrijke figuren.

Met het oog op de toekomst zijn de vooruitzichten voor substantiële verbetering in de rechtsstaat, de controle op corruptie en het herstel van publiek vertrouwen nauw verbonden met de oplossing van de politieke crisis in Jemen en het herstel van de verenigde staatsautoriteit. Hoewel er kleinschalige technische assistentie en capaciteitsopbouwprojecten zijn, is grote vooruitgang onwaarschijnlijk zonder een brede vrede en een hernieuwde toewijding aan juridische hervorming en institutionele transparantie van alle betrokken partijen.

Bescherming van Mensenrechten en Toegang tot Recht

De rechtsstaat in Jemen blijft in 2025 diepgaand uitgedaagd, met voortdurende gewapende conflicten en gefragmenteerde autoriteit die de bescherming van mensenrechten en de toegang tot juridische remedies ondermijnen. Sinds de escalatie van de vijandigheden in 2014 en de daaropvolgende fragmentatie van staatsinstellingen beheersen concurrerende autoriteiten verschillende regio’s van het land, wat leidt tot aanzienlijke ongelijkheden in de toepassing en handhaving van wetten.

Onder de internationaal erkende regering worden pogingen om de rechtsstaat te handhaven belemmerd door beperkte territoriale controle en aanhoudende onveiligheid. In gebieden die worden gecontroleerd door de facto autoriteiten, zoals de Ansar Allah (Houthi) beweging in Noord-Jemen, heersen parallelle juridische systemen en buitengerechtelijke praktijken. Dit heeft geleid tot arbitraire detentie, beperkingen van de vrijheid van meningsuiting en beperkte procesrechten voor gedetineerden, zoals gedocumenteerd door de Nationale Commissie voor Onderzoek van Vermeende Schendingen van Mensenrechten (NCIAVHR).

Het formele gerechtelijke systeem staat voor acute uitdagingen: veel rechtbanken zijn gestopt met functioneren door schade of gebrek aan middelen, en gerechtelijk personeel heeft vaak sinds 2016 geen reguliere salarissen meer ontvangen. Begin 2025 meldt het Ministerie van Justitie dat minder dan 40% van de rechtbanken in gebieden onder regeringscontrole volledig operationeel zijn, terwijl in door Houthi gecontroleerde gebieden de gerechtelijke processen sterk beïnvloed worden door veiligheidskrachten en niet-rechterlijke actoren.

Toegang tot juridische vertegenwoordiging blijft beperkt, vooral voor kwetsbare groepen. De Jemenitische Orde van Advocaten benadrukt dat naar schatting slechts 15% van de procesdeelnemers in grote steden gekwalificeerde juridische bijstand kan krijgen, terwijl in landelijke gebieden het cijfer onder de 5% valt. Vrouwen, intern ontheemde personen en gemarginaliseerde gemeenschappen staan voor verhoogde barrières bij juridische stappen, waarbij gewoonterechtelijke geschiloplossingsmechanismen vaak dienen als substituut voor formele juridische procedures bij gebrek aan functionerende rechtbanken.

Mensenrechtenschendingen—waaronder gedwongen verdwijningen, onrechtmatige detentie en ontzegging van het recht op een eerlijk proces—worden routinematig gerapporteerd. De NCIAVHR documenteerde meer dan 1.200 vermeende schendingen van het recht op vrijheid en veiligheid tussen januari 2023 en december 2024, met slechts een fractie die onderworpen was aan rechterlijk toezicht. Bovendien is er weinig verantwoording voor schendingen door de beperkte onderzoekscapaciteit en heersende straffeloosheid.

Met het oog op de toekomst blijft de vooruitzichten voor de rechtsstaat in Jemen onzeker. Het herstel van de gerechtelijke infrastructuur en de harmonisering van juridische normen in verschillende gebieden zullen afhangen van vooruitgang in vredesonderhandelingen en bredere stabilisatie-inspanningen. Nationale en internationale initiatieven gericht op de hervorming van de justitiesector en capaciteitsopbouw zijn aan de gang, maar hun effectiviteit zal blijven worden beperkt door de onvoorspelbare veiligheidssituatie en gefragmenteerde bestuursstructuren.

Nalevingsuitdagingen: Nationale en Internationale Perspectieven

Het rechtsstaatlandschap in Jemen in 2025 blijft worden gevormd door voortdurende conflicten, fragmentatie van staatsinstellingen en concurrerende juridische autoriteiten. De langdurige burgeroorlog heeft geleid tot de ineenstorting van het gecentraliseerde bestuur, waarbij verschillende territoria onder controle staan van de internationaal erkende Jemenitische regering, de de facto Houthi-autoriteiten in het noorden en verschillende andere lokale actoren in het zuiden en oosten. Deze verdeeldheid heeft aanzienlijke uitdagingen gecreëerd voor zowel nationale als internationale naleving van de rechtsstaat.

Op nationaal niveau opereren juridische systemen parallel, waarbij het Ministerie van Justitie van Jemen in de door de overheid gecontroleerde gebieden probeert de wettelijke wetgeving en rechterlijke procedures te handhaven. Echter, de Houthi-autoriteiten hebben hun eigen gerechtelijke en wetshandhavingsmechanismen opgezet, inclusief aparte rechtbanken en een veiligheidsapparaat, wat juridische onzekerheid en inconsistentie in de toepassing van wetten in verschillende regio’s creëert. De toegang tot gerechtigheid blijft ernstig beperkt, waarbij het Ministerie van Justitie van Jemen meldt dat minder dan 30% van de rechtbanken volledig functioneel zijn in hun controlegebieden eind 2024.

Naleving van internationale juridische normen wordt verder bemoeilijkt door de gefragmenteerde autoriteit. Jemen is partij bij belangrijke internationale verdragen, zoals het Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten, maar effectieve uitvoering wordt belemmerd door de gefragmenteerde staat. Onderzoeken naar schendingen van het internationaal humanitair recht zijn belemmerd door gebrek aan toegang en samenwerking. Het Internationaal Strafhof blijft bezorgd over de onmogelijkheid om onafhankelijke onderzoeken uit te voeren of verantwoording voor oorlogsmisdaden te waarborgen wegens beperkte jurisdictie en gebrek aan samenwerking van lokale autoriteiten.

Corruptie en straffeloosheid blijven belangrijke obstakels. Volgens de Centrale Autoriteit voor Controle en Auditing (CACA) zijn de klachten met betrekking tot corruptie in 2024 met 18% gestegen, wat zwakke handhaving en toezichtmechanismen weerspiegelt. Internationale donoren en agentschappen, waaronder de Delegatie van de Europese Unie voor Jemen, hebben de noodzaak van juridische en institutionele hervormingen benadrukt als voorwaarde voor toekomstige stabilisatie en investeringen.

Met het oog op de toekomst zijn de vooruitzichten voor het versterken van de rechtsstaat in Jemen afhankelijk van bredere inspanningen voor politieke schikkingen. Herunificatie van juridische systemen en herstel van de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht zullen cruciaal zijn. Zonder een alomvattende wapenstilstand en initiatieven voor institutionele opbouw, zullen nationale en internationale nalevingsuitdagingen waarschijnlijk persisteren in de komende jaren, wat zowel gerechtigheid als de kansen op duurzame vrede ondermijnt.

Belasting, Ondernemingsrecht en Economische Gevolgen

De rechtsstaat in Jemen wordt diepgaand beïnvloed door het aanhoudende burgerconflict, met ingrijpende gevolgen voor belasting, ondernemingsrecht en de bredere economische omgeving in 2025. De controle van de centrale regering is gefragmenteerd, met concurrerende autoriteiten in Sana’a, Aden en andere regio’s, wat leidt tot een patchwork van juridische en regelgevende kaders. Deze fragmentatie heeft aanzienlijke juridische onzekerheid gecreëerd voor bedrijven en investeerders, vooral met betrekking tot belastingverplichtingen, contractuitvoering en eigendomsrechten.

Het officiële belastingsysteem van Jemen, zoals wetenschappelijk vastgelegd door de Belastingautoriteit van de Republiek Jemen, omvat vennootschapsbelasting, persoonlijke inkomstenbelasting en indirecte belastingen. In de praktijk zijn de inningpercentages echter dramatisch gedaald sinds de intensivering van het conflict in 2015. In 2023 dekte de belastinginkomsten van de overheid minder dan 10% van de publieke uitgaven, met inning die voornamelijk beperkt is tot gebieden onder formele overheidscontrole. In regio’s onder de facto autoriteiten zijn parallelle belastingregimes en informele heffingen gebruikelijk, wat de uniformiteit en naleving verder ondermijnt (Belastingautoriteit van de Republiek Jemen).

Het ondernemingsrecht wordt beheerst door het Jemenitische Handelswetboek en gerelateerde statuten, maar de handhavingsmechanismen zijn ernstig verzwakt. Het Ministerie van Justitie en de rechtbanken opereren met beperkte capaciteit, vaak niet in staat om onpartijdige rechtspraak te garanderen, wat leidt tot afhankelijkheid van alternatieve geschiloplossing of, in sommige gevallen, informeel gewoonterecht. Dit juridische vacuüm is een belangrijke afschrikking voor zowel lokale als buitenlandse investeringen, aangezien de handhaving van contracten en de rechten van schuldeisers niet kunnen worden gegarandeerd. De Centrale Bank van Jemen heeft ook de economische impact benadrukt van inconsistente bedrijfsregelingen en de ineenstorting van standaard bankprocedures.

Met het oog op de toekomst zijn de vooruitzichten voor het herstellen van de rechtsstaat—en dus voor stabiele belasting- en bedrijfsregulering—nauw verbonden met het politieke verzoeningsproces. Initiatieven geleid door het Ministerie van Financiën en ondersteund door internationale partners zijn gericht op het herbouwen van juridische en fiscale instellingen, maar de vooruitgang is afhankelijk van verbeterde beveiliging en verenigd bestuur. Belangrijke economische indicatoren, waaronder de BBP-groei en activiteit in de formele sector, zullen naar verwachting onderdrukt blijven totdat juridische zekerheid is hersteld en naleving van officiële wetten op brede schaal kan worden gehandhaafd.

De belastingnaleving blijft onder de 15% van de potentiële opbrengsten in de meeste gebieden.
Juridische geschillen die contracten of handelsrecht betreft, worden in slechts een minderheid van de gevallen via rechtbanken opgelost; de meeste worden informeel arbitrage.
Hervormingen om belasting- en bedrijfswetten te verenigen, liggen in afwachting van een bredere politieke schikking en het herstel van centrale autoriteit.

Samenvattend wordt verwacht dat de rechtsstaat in de belasting- en bedrijfssectoren van Jemen fragiel blijft tot 2025 en daarna, met significante verbeteringen afhankelijk van het oplossen van de onderliggende politieke en veiligheidscrises.

Kritieke Statistieken: Misdaad, Vervolging en Rechtelijke Prestaties

De rechtsstaat in Jemen staat in 2025 voor ernstige uitdagingen, met kritieke statistieken die de omvang van de verstoring van misdaad, vervolging en rechterlijke prestaties onthullen. Jaren van conflict hebben de capaciteit van juridische instellingen ernstig beïnvloed, wat resulteert in fluctuaties in misdaadcijfers, lage vervolgingspercentages en een rechterlijke macht die moeite heeft om basisoperaties te handhaven.

Misdaadcijfers: De officiële misdaadcijfers van Jemen blijven gefragmenteerd door het aanhoudende conflict en de verdeling van administratieve controle. Het Ministerie van Justitie rapporteert dat in door de regering gecontroleerde gebieden de percentages van eigendomscriminaliteit en gewelddadige criminaliteit met ongeveer 12% zijn gestegen in vergelijking met 2023, vooral in stedelijke centra zoals Aden en Marib. Het ministerie wijst deze stijging toe aan economische moeilijkheden, ontheemding en verzwakte politievermogen.
Vervolgings en Detentie: Het Ministerie van Justitie geeft een vervolgingspercentage van minder dan 35% voor gerapporteerde strafzaken aan, wat een achterstand van onverholpen klachten en onderzoekverkeering weerspiegelt. De Openbare Aanklager benadrukt dat de voorarresttijden zijn toegenomen, met veel gedetineerden die langer worden vastgehouden dan de wettelijke limieten vanwege beperkte functionaliteit van de rechtbank en inadequate juridische vertegenwoordiging.
Rechterlijke Prestaties: Volgens het Ministerie van Justitie blijft meer dan 40% van de rechtbanken in conflictgebieden in 2025 ofwel gedeeltelijk operationeel of volledig gesloten. Dit heeft geleid tot een achterstand van meer dan 60.000 onverholpen civiele en strafzaken in door de regering gecontroleerde gebieden. Gerechtelijke aanstellingen en overplaatsingen worden vaak vertraagd, en de Hoge Raad heeft moeilijkheden gerapporteerd bij het handhaven van haar uitspraken vanwege gefragmenteerde veiligheidsstructuren en gebrek aan coördinatie met lokale autoriteiten.
Vooruitzichten: De vooruitzichten voor het herstellen van de rechtsstaat tegen 2026 zijn voorzichtig. Het Ministerie van Justitie heeft plannen aangekondigd om de gerechtsinfrastructuur te rehabiliteren en de rechterlijke opleidingsprogramma’s te vergroten, vooral in bevrijde gebieden. Deze inspanningen zijn echter afhankelijk van verbeterde beveiliging, herstel van verenigde administratieve controle en internationale steun om de institutionele capaciteit te herbouwen.

Samenvattend wordt het systeem van de rechtsstaat in Jemen in 2025 gekarakteriseerd door hoge misdaadcijfers, lage vervolgingsefficiëntie en aanzienlijke gerechtelijke knelpunten. Ondanks opkomende hervormingsinitiatieven blijven aanzienlijke uitdagingen bestaan voor het waarborgen van juridische naleving en het herstellen van de volledige rechterlijke functie in de komende jaren.

Toekomstvisie: Scenario’s voor de Rechtsstaat tot 2030

De toekomstige ontwikkeling van de rechtsstaat in Jemen tot 2030 zal worden gevormd door het voortdurende conflict in het land, politieke fragmentatie en inspanningen voor vredesopbouw. Vanaf 2025 blijft Jemen verdeeld tussen de internationaal erkende regering, de Houthi-autoriteiten in het noorden, de Zuidelijke Overgangsraad (STC) in het zuiden, en andere lokale actoren. Instellingen voor rechtspraak en wetshandhaving functioneren ongelijkmatig en worden vaak ondermijnd door parallelle juridische systemen en niet-statelijke actoren. De formele rechterlijke macht opereert slechts in enkele gebieden, en veel burgers vertrouwen op tribale of gewoonterechtelijke geschiloplossingsmechanismen bij gebrek aan gecentraliseerde autoriteit.

Een kritisch scenario voor de rechtsstaat hangt af van het succes of falen van politieke onderhandelingen. Indien de huidige vredesbesprekingen die worden bemiddeld door de Verenigde Naties en regionale actoren een duurzame schikking opleveren, is er potentieel voor geleidelijke herintegratie van gerechtelijke en wetshandhavinginstellingen. Een dergelijk proces zou waarschijnlijk de heroprichting van de Hoge Raad voor de Rechtspraak en een verenigd Ministerie van Justitie omvatten, hervormingen van de politie en vervolgingsdiensten, en nieuwe kaders voor transitiële rechtvaardigheid en verantwoording (Verenigde Naties). Echter, vooruitgang zou incrementeel zijn, met aanvankelijke nadruk op het herstellen van rechtbanken en basis juridische diensten in grote stedelijke centra.

Alternatief zou het falen om een schikking te bereiken de fragmentatie van juridische autoriteit kunnen verankeren. Elk territorium zou blijven ontwikkelen zijn eigen juridische codes en handhavingspraktijken, zoals gezien in bestaande Houthi-, regering- en STC-gecontroleerde gebieden. Dit scenario riskeert juridische onzekerheid te verdiepen en de basisbescherming van eigendom, contracthandhaving en persoonlijke veiligheid te ondermijnen (Ministerie van Justitie – Republiek Jemen).

Kritieke statistieken illustreren de uitdagingen: Volgens de Centrale Bank van Jemen hebben economische krimp en het gebrek aan salarisbetalingen de capaciteit van de justitiesector aangetast, met meer dan 40% van de rechtbanken die in 2024 als niet-functioneel worden gerapporteerd. De Hoge Raad voor de Rechtspraak geeft aan dat er een achterstand is van tienduizenden onverholpen zaken en beperkte middelen voor gerechtelijke opleiding en infrastructuur.

Kijkend naar 2030, voorziet de beste-case vooruitzicht een gefaseerde heropbouw van een verenigd rechtsysteem, afhankelijk van vrede en internationale steun voor institutionele hervorming. In minder gunstige scenario’s kunnen parallelle systemen aanhouden, met verdere verslechtering van juridische bescherming en voortdurende afhankelijkheid van informele rechtspraak. Het pad dat Jemen kiest, zal afhangen van zowel de binnenlandse politieke wil als de voortdurende betrokkenheid van regionale en internationale actoren die zich inzetten om de rechtsstaat te ondersteunen.